شغل مهندسی مواد و متالورژی در ایران و جهان
در این مقاله هر آنچه که برای آشنایی با بازار کار مهندسی مواد نیاز دارید با کلیه جزئیات ذکر شده است.
کار مهندسین مواد و متالورژی چیست ؟
مهندسین مواد در حقیقت مواد را برای استفاده های گسترده از چیپ های کامپیوتری و بال های هواپیما گرفته تا لوازم آشپزخانه و دستگاه های پزشکی استفاده می شوند را توسعه ، فرآوری و آزمایش می کنند. آنها خواص و ساختار فلزات، سرامیک ها، پلاستیک ها ( نه در ایران )، نانومواد و سایر مواد را به منظور ساخت ماده های جدید که نیازهای مکانیکی، الکتریکی و شیمیایی را برآورده می کند را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهند.
مهندسین مواد مسئول تحقیق، شناسایی، طراحی و توسعه مواد برای تکنولوژی های پیشرفته و تولید دسته های زیادی هستند. مهارت آن ها در درک خواص و رفتار مواد مختلف از مواد اولیه تا محصولات نهایی نهفته است با کار کردن در صنایع مختلف، مهندسین مواد با ترکیب یا بهبود مواد به روش های مختلف کارایی، دوام و هزینه بهره وری فرآیند ها و مواد را بهبود می بخشند. توانایی پیشنهاد بهترین مواد برای یک محصول، با درنظرگرفتن پارامترهایی مانند خواص مکانیکی، شیمیایی، الکتریکی موردنیاز بهمراه صرفه اقتصادی، بزرگترین مهارت مهندسین مواد است.
آشنایی بیشتر با رشته مهندسی مواد و متالورژی در +اینجا
دسته بندی مهندسین مواد
مهندسین مواد با توجه به گستردگی وسیع انواع مواد مهندسی، خود را به چند دسته بر اساس نوع ماده مهندسی تقسیم کرده اند :
مهندسین متالورژی در فلزات متخصص هستند. مانند فولاد و آلومینیوم و سایر آلیاژها که در اثر افزدون سایر عناصر به فلزات خواص آنها بهبود داده می شود.
مهندسین سرامیک مواد سرامیکی و فرایندهای آن را برای ساخت آن به محصولات مفید، از نازل موشک های دما بالا گرفته تا شیشه برای نمایشگرهای LCD، توسعه می دهند
مهندسین پلیمر انواع مواد پلاستیکی را برای کاربردهای جدید توسعه می دهند. که البته در ایران مهندسین پلیمر قبلاً زیرشاخه رشته شیمی بوده و در حال حاضر بعنوان یک رشته مجزا در دانشگاه ها ارائه می شود.
مهندسین مواد مرکب مواد با خواص خاص و مهندسی شده برای استفاده در هواپیما، اتومبیل ها و اینگونه محصولات را توسعه می دهند.
مهندسین فرآوری نیمه هادی ها اصول علم و مهندسی مواد را برای توسعه مواد میکروالکترونیک جدید که کار محاسبه، حس و کاربردهای این چنینی را انجام می دهند را توسعه می دهند.
وظایف مهندسین مواد
کارهایی که دقیقاً یک مهندس مواد انجام می دهد با توجه به صنعت، ماده خاص و بزرگی شرکتی که برای آن کار می کند متفاوت است. تعدادی از فعالیت های متداول بازار کار مهندسی مواد در بیشتر موقعیت های شغلی در سراسر دنیا ذکر شده اند:
- انتخاب بهترین ترکیب مواد برای یک هدف خاص
- تست کردن مواد برای تشخیص خواص مکانیکی و شیمیایی آنها
- ارزیابی مشخصات فنی و فاکتور های اقتصادی مر بوط به فرآیند یا طراحی محصولات
- آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزارهای مدل سازی کامپیوتر
- مشاوره برای انطباق پذیری یک کارخانه با مواد و فرآیند جدید
- نظارت بر کارائی مواد و ارزیابی تخریب مواد
- برنامه ریزی کردن و اجرای کار های آزمایشگاهی به منظور بهبود مواد و روش های تولید که استاندارد های هزینه، مشخصات نمونه و کارایی را داشته باشند
- مرور طرح های مواد جدید و ایجاد توصیه های مفید برای انتخاب مواد بر مبنای اهداف طراحی، از قبیل استحکام، وزن، مقاومت حرارتی، هدایت الکتریکی و هزینه
- نظارت بر تولید و فرآیند های تست در مجموعه های صنعتی از قبیل، امکانات تصفیه فلزات، فرآیند گداختن یا ریخته گری، و یا فرآیند تولید مواد غیر فلزی
- نظارت بر کنترل کیفیت محصولات در حین فرآیند تولید
- بهبود خواص آلیاژ های فلزی با استفاده از عملیات حرارتی و مکانیکی
- جدا کردن فلزات از سنگ معدن ها، و تصفیه و آلیاژ سازی آن ها برای به دست آوردن فلزات مفید.
- فروختن و سرویس دادن محصولات فلزی
- مانیتورینگ شرایط کارخانه و عملکرد مواد در حین استفاده
- کمک در کسب اطمینان از مطابقت محصولات تولیدی با استاندارد های ملی و بین المللی
- مشاوره در بازرسی، نگهداری و ترمیم روندانجام کارها
- ملاحظه دلایل اقتصادی استفاده از مواد و جایگزین آنها، هم از لحاظ زمانی و هم پولی
- ملاحظه انرژی مصرفی در حین تولید و بهینه سازی مصرف انرژی در حین کار محصول. به عنوان مثال، در کاربرد های حمل و نقل و ساخت و ساز
- آنالیز داده های شکست محصولات و نتایج تست های آزمایشگاهی به منظور تشخیص و حل مشکل.
- تعیین روش های مناسب برای تولید و اتصال مواد
- تدریس در کالج ها و دانشگاه ها
- نوشتن مقالات برای مجلات فنی، ژورنال ها و انتشارات انجمن تجاری.
در مقام کارشناس ارشد شغلی،کار شامل نوآوری های بیشتر و مسئولیت های مدیریتی بزرگتر است. این موقعیت دارای مهارت هایی است که از یک مهندس مواد معمولی انتظار نمی روند.
موارد ذکر شده مهم ترین عناوین فعالیت ها در بازار کار مهندسی مواد بطور کلی در کلیه کشورها است.
در ایران اما
بازار کار مهندسی مواد بسیار محدودتر بوده و فعالیت شغلی آن ها اگر کار تدریس و نوشتن مقالات را فاکتور بگیریم، اغلب به این صورت هستند:
- کارشناس کنترل کیفیت
- اپراتور خط تولید
- کارشناس فروش
- مهندسی جوش و بازرسی
- اپراتور یا سرپرست آزمایشگاه
- کارشناس تحقیق و توسعه
شرح هر کدام از عناوین شغلی بالا در این +لینک آمده است.
محیط کاری مهندسین مواد
مهندسی مواد یک موقعیت گسترده بوده که در اکثر قسمت های صنعت و تولید در دسترس است. کارفرمایان در بازار کار مهندسی مواد می توانند شرکت های بزرگ جهانی باشند و یا آزمایشگاه های تحقیقاتی کوچک، که با دسته وسیعی از مواد که در زیر آمده اند کار می کنند:
فلزات، سرامیک ها، مواد شیمیایی، کامپوزیت ها، تجهیزات الکتریکی، شیشه ها، مواد معدنی صنعتی، الیاف کربن، پلاستیک ها، پلیمر ها، لاستیک ها، پارچه ها ؛ که البته مواد پلاستیک و لاستیک و پلیمرها و پارچه ها در ایران جزو زمینه فعالیت های مهندسی مواد نبوده و در رشته مهندسی پلیمر بصورت جداگانه آورده شده است.
بعضی از کارفرمایان مهم در بازار کار مهندسی مواد در زمینه های زیر هستند:
صنعت نیرو – برای مثال شرکت های نفت و گاز
صنایع فولاد، مس، الومینیم و سایر فلزات – مانند کارخانجات عظیم فولادسازی ، تامین نسوز
ساخت و ساز و عمران – برای مثال کارخانجات سیمان سازی
صنایع تجهیزات سنگین – مانند شرکت های ماشین سازی مانند
صنایع حمل و نقل – برای مثال شرکت های حمل و نقل ریلی
صنایع دفاعی – برای مثال موشک سازی
ارتباطات از راه دور – به وجود آوردن الیاف شیشه به منظور بهبود تکنولوژی هایی مثل پهنای باند
مهندسی بیوپزشکی– به وجود آوردن مواد برای اجزائی مانند … و موادی برای جایگزینی مفاصل مانند زانو و لگن.
درآمد مهندسین مواد
گزارش های مختلفی از درآمد مهندسین مواد در سراسر دنیا وجود دارد که در اینجا به معتبرترین آمارها ا اشاره می شود:
مهندسی مواد در ایالات متحده امریکا با ۶۸٫۳۵۸ دلار درآمد در سال، دومین شغل مهندسی پردرآمد است (سال ۲۰۱۶ ). در آمارمنتشر شده توسط وبسایت glassdoor.com درآمد مهندسین مواد در ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ بصورت میانگین سالانه ۷۵٫۱۱۹ دلار گزارش شده است.
اما بازه درآمدی سالیانه مهندسین مواد در بریتانیا از ۲۰ هزار پوند شروع و تا ۵۰ هزار پوند افزایش می یابد. کار کردن به عنوان مهندس ارشد مواد درآمدی بالای ۶۰هزار پوند دارد.
با توجه به اینکه آمار دقیقی از درآمد مهندسین مواد در ایران تاکنون در دسترس قرار نگرفته است بر اساس تجربه و شناخت شخصی از شاغلین این رشته می توان گفت :
درآمد مهندسین مواد از سالانه ۱۸ میلیون تا ۹۶ میلیون متفاوت است. بطور میانگین می توان گفت در حال حاضر درآمد مهندسین مواد بین ۲ تا ۴ میلیون تومان در ماه است.
خانم ها در رشته مهندسی مواد
با وجود اینکه در رشته مهندسی مواد خانم ها بیشتر از رشته های دیگر مهندسی، استخدام می شوند اما باز هم تعداد آن ها کمتر است. در سطح دنیا سازمان هایی مانند WISE و جامعه زنان مهندس WES برای کارکردن زنان مهندس در این حرفه تلاش کرده اند. اما خانم ها در ایران اغلب در جایگاه شعلی کارشناس و مهندس فروش، کارشناس آزمایشگاه، کارشناس کنترل کیفیت استخدام می شوند.
تجربه کاری
در سطح دنیا برای شروع یک شغل در بازار کار مهندسی مواد نیازی به سابقه و تجربه کاری نیست اما در ایران با توجه به خیل عظیم جویندگان کار و همچنین مهارت ضعیف فارغ التحصیلان، کارفرمایان یکی از شروط اصلی را دارا بودن سابقه کار قرار داده اند، لذا برای ورود به بازار کار مهندسی مواد اغلب باید از کارآموزی و کارهای رایگان شروع کرد.
توسعه حرفه ای
برای حرفه ای و برجسته شدن در رشته مهندسی مواد باید دو مورد را مدنظر قرار داد : ۱- ) ۲- به روز بودن اطاعات.
کسب مهارت های فنی و تخصصی : این مهارت ها را می توان از طریق کسب تجربه و مطالعه شخصی کسب کرد اما شرکت در دوره ها و کارگاه های آموزشی می تواند شما را سریعتر و بهتر به نتیجه برساند. لیست این دوره های آموزشی را در این +لینک می توانید مشاهده کنید. کاربا استانداردها، شناخت مواد، روش های آنالیز مواد، نرم افزارهای طراحی،نرم افزارهای تحلیلی، زبان های کدنویسی و ….
به روز بودن اطلاعات : مهم است که با تغییرات در تکنولوژی و مواد جدید به روز شویم و بنابراین باید مسئولیت توسعه مداوم حرفه ای CPD را به عهده بگیرید. به روز شدن ممکن است با کارهایی مثل شرکت در کنفرانس ها، سمینار ها، دوره های کوتاه تکمیل کننده و خواندن منابع حرفه ای حاصل شود.
چشم انداز شغلی
در این رشته مهندسی دورنمای شغلی به طور کلی خوب است. به دلیل تعداد زیادی حوزه های تخصصی و رشد سریع تکنولوژی در این رشته، به صورت ثابت تقاضا برای مهندسین مواد وجود دارد. هنگامی که شما تجربه ای را به دست آورده اید، این امکان وجود دارد که وارد یک پست مدیریتی شوید ( در یک آزمایشگاه یا یک شرکت وسیع تر) یا یک زمینه تخصصی فنی را گسترش دهید.
ارتقا به مقام مدیریت بستگی به اندازه و حوزه کاری شرکت دارد؛ به عنوان مثال، یک آزمایشگاه بیوپزشکی فوق تخصصی نمی تواند موقعیت شغلی مدیریتی را در شرکت جهانی نفت و گاز پیشنهاد دهد.
شما می توانید یک نقش مهم را در یافتن فرآیند ها و محصولاتی با بیشترین بازدهی انرژی و کمترین آلودگی و ایجاد تلفات داشته باشید. این جنبه خاص از نقش مهندس مواد ممکن است باعث افزایش ارتقای دور نمای اکثر شرکت ها شود.
شما می توانید با توجه به علاقه ای که دارید روی یک جهت خاص تمرکز کنید. برای مثال شما می توانید تصمیم بگیرید که در آزمایشگاه کار های تحقیقاتی کنید و یا ممکن است روی تولید و فرآیند تمرکز کنید.
با تجربه زیاد شما می توانید شرکت مشاوره ای ایجاد کنید و یا یک کار تخصصی کوچک را پایه گذاری نمایید، و یا می توانید به عنوان پیمان کار در سازمان ها و پروژه های متنوعی کار کنید.
همچنین این امکان وجود دارد که در تحصیلات عالی دانشگاهی تدریس و سخنرانی کنید.
و آنچه واضح است برای متخصص شدن در این رشته نباید به گذراندن دروس دانشگاهی اکتفا کنید بلکه بایستی علاوه بر طی دوره های کارآموزی در صنایع مرتبط از طرق مختلف و بازدیدهای علمی، دوره های آموزشی که مهارت های لازم را که در دانشگاه کسب نمی شود را بگذرانید. انجمن علمی مهندسی مواد و متالورژی برگزار کننده تخصصی دوره های فنی و مهارتی مهندسی مواد در ایران است. برای مشاهده لیست این دوره ها روی این +لینک کلیک کنید.
